Rybnik – od osady rybackiej do miasta z 27 dzielnicami – historia cz. 1

Na przełomie IX/X wieku istniały 3 sadyby słowiańskie, które z czasem scaliły się w jeden organizm miejski. Lokacja miasta na prawie niemieckim nastąpiła jeszcze przed 1308 rokiem. Rybnik przynależał do księstwa raciborskiego, później był stolicą wydzielonego księstwa rybnickiego.

Od 1327 roku został lennem korony czeskiej. Rybnik rozwijał się jako lokalny ośrodek handlu i rzemiosła i nadal znany był z hodowli ryb. W XV wieku miasto niszczyli husyci – w 1433 r. na rybnickim wzgórzu stoczona została zwycięska bitwa ze zwolennikami husytyzmu.
Od 1526 roku Rybnik z okolicą tworzył wydzielone terytorium zwane Rybnickim Państwem Stanowym i razem z całym Śląskiem był zależny od Habsburgów austriackich.

Od 1740 roku Rybnik był w granicach Prus. W 1788 r. państwo rybnickie zostało odkupione przez króla Fryderyka Wilhelma II i przeszło na własność skarbu pruskiego. Od 1818 roku utworzono powiat rybnicki z siedzibą w Rybniku. Na obszarze należącym obecnie do miasta od końca XVIII wieku rozwijało się górnictwo węgla kamiennego i inne gałęzie przemysłu.

Po I wojnie światowej mieszkańcy miasta i powiatu aktywnie uczestniczyli w powstaniach śląskich, a Rybnik był jednym z głównych ośrodków konspiracyjnych przygotowań do kolejnych zrywów powstańczych. Oficjalnie powrócił do Polski w lipcu 1922 roku.
W okresie międzywojennym Rybnik pozostał miastem powiatowym. Liczył już wtedy 28 500 mieszkańców i ulegał intensywnym przeobrażeniom. W ich wyniku zyskał opinię najpiękniejszego obok Poznania miasta w Polsce.
Miasto zostało wyzwolone 26 marca 1945 roku.

Po wojnie zniszczenia szybko usunięto i zaczął się okres niebywałego rozwoju miasta, jako ośrodka dyspozycyjnego i usługowego dla silnie inwestowanego Rybnickiego Okręgu Węglowego. Poza przemysłem rozwijała się oświata, kultura, sport i rekreacja. W wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej w latach 70. Rybnik powiększył się terytorialnie o kilka przyłączonych podrybnickich wsi i miasteczek.

W latach 90. Rybnik stał się miastem o nowoczesnym obliczu z 27 dzielnicami i z perspektywami wszechstronnego rozwoju. Aktualnie pełni rolę naturalnego centrum kulturalnego, handlowego, gospodarczego i edukacyjnego dla okolicznych gmin. Uważany jest za niekwestionowanego lidera Okręgu Rybnickiego. Dzięki walorom turystycznym i historycznym, potencjałowi gospodarczemu i zasobom kadrowym miasto jest magnesem przyciągającym zarówno turystów jak i inwestorów krajowych i zagranicznych.

Pradzieje

Osadnictwo na naszym terenie rozwinęło się w epoce kamienia. Wykopaliska archeologiczne datuje się na około 8 tysięcy lat przed narodzeniem Chrystusa. Wydobyte monety, ozdoby i skorupy naczyń z okresu wpływów rzymskich potwierdzają wymianę handlową z plemionami celtyckimi. W okresie wczesnośredniowiecznym tereny dzisiejszego Rybnika, który w tych czasach mógł być zaledwie małą osadą, leżały w granicach jednego ze śląskich plemion o nazwie Gołęszyce.

890/900-990 – Rybnik pod rządami Wielkich Moraw i Czech

Około 890/900 roku Państwo Wielkomorawskie podporządkowało sobie tereny dzisiejszej południowej Polski czyli południowo-wschodnią część Śląska. Na terenie dzisiejszego Rybnika istniały w tym czasie już trzy sioła: Rybinek, Zagrodniki i Łony, których mieszkańcy zajmowali się głównie rybołówstwem. Najprawdopodobniej wtedy właśnie dotarło na te ziemie chrześcijaństwo. Tradycja mówi, że mieszkańców osady ochrzcił w obrządku wschodnim mnich Osław, uczeń św. Metodego. Kiedy na początku X wieku Śląsk znalazł się w strefie wpływów Czech, na czele nowej misji wprowadzającej obrządek łaciński przybywa na te ziemie biskup praski, późniejszy św. Wojciech. Dawna tradycja mówi, że św. Wojciech przejeżdżając przez Rybnik nauczał na „Górce Kościelnej”, gdzie być może już wtedy istniała drewniana kaplica. Około roku 990 książę polski Mieszko I włączył Śląsk do Polski.

990-1327 – Rybnik pod rządami Polski

W XII wieku na podstawie umowy między książętami piastowskimi Mieszko I Plątonogi, książę raciborsko-opolski wraz z bratem otrzymali należny im Śląsk. Po podziale dziedzictwa Mieszko dostał Górny Śląsk. Prawdopodobnie Mieszko osiadł na krótko w Rybniku, gdzie wybudował Książęcy Zamek oraz kościół pw. Wniebowzięcia NMP, poświęcony przez biskupa Żyrosława. Żona Mieszka Plątonogiego – Ludmiła ufundowała klasztor Norbertanek. Fakt ten potwierdza dokument z 1223 r. W 1228 r. syn Mieszka Plątonogiego – Kazimierz przeniósł klasztor Norbertanek z Rybnika do Czarnowąsów. W tym samym roku zwołał także wiec rycerstwa górnośląskiego do Rybnika.

Z początkiem XIII w. najazdy tatarskie przyśpieszyły procesy lokalizacji nowych miejscowości. Wiadomo, że jeszcze przed 1308 r. musiała nastąpić lokacja Rybnika na prawie magdeburskim. Istniejące sadyby złączono wtedy w jedną gminę o nazwie Rybnik (nazwa pochodzi od istniejących okolicznych stawów rybnych). Prawdopodobnie nastąpiło to za rządów Władysława, księcia opolsko-raciborskiego, zwanego fundatorem miast śląskich, gdyż nadał prawa miejskie wielu miastom, a także sprowadził zakon cystersów do pobliskich Rud.

Skrzyżowanie ważnych szlaków handlowych wiodących z głębi kraju przez Bramę Morawską do Czech, państwa Habsburgów, Italii, Turcji, zapewniało miastu pomyślny rozwój i przyśpieszało przekształcenie osady w ośrodek miejski. Ówczesny Rybnik liczył około 200 mieszkańców, zajmujących się głównie hodowlą ryb i rolnictwem, w mniejszym stopniu gospodarką leśną.