Dla entuzjastów bliższych i dalszych podróży, Zameczek Myśliwski Promnice jest ważnym punktem na mapie turystycznej Śląska. Zwiedzających urzeka klimat miejsca. Podziwiając zamkowe mury, doceniamy bowiem kunszt z jakim wzniesiono budowlę, która była pierwszym myśliwskim zameczkiem, jaki pojawił się w głuszy Pszczyńskiej Puszczy.
Zameczek Myśliwski Promnice to urokliwy budynek usytuowany w malowniczym miejscu, na terenie lasu Paprocan nad Jeziorem Paprocańskim, zaledwie 7 kilometrów od Tychów. Został wzniesiony, by zachwycać przybyłych gości, którzy wyruszali w głąb Puszczy Pszczyńskiej na polowanie. Choć minęło sporo czasu od momentu jego powstania, to po dziś dzień odwiedzany jest przez wiele osób, jakie pragną odkryć jego ciekawą historię.
DAWNE DZIEJE ZAMECZKU MYŚLIWSKIEGO PROMNICE
Dawno, dawno temu nad Jeziorem Paprocańskim pojawiła się wyjątkowa budowla… Powstawał ona na przełomie lat 1760-1766 z inicjatywy Jana Adama Promnitza, który był ostatnim potomkiem staropolskiej szlachty. Budowla została stworzona według koncepcji i pomysłu artysty, już wcześniej związanego z rodem Promnitzów. Tym nadwornym, rodzinnym architektem był Jan Jahne z Żar. To właśnie dzięki jego zmysłowi twórczemu w lesie Paprocan wzniesiono dworek, którego miejsce w późniejszych latach zajął nowy neogotycki zameczek myśliwski, określany początkowo jako Jagdhaus, czyli dom myśliwski. Było to wówczas, gdy w połowie XIX w. właścicielem Promnic został książę Jan Henryk XI Hochberg z Pszczyny. Fascynował się on myślistwem, stąd też zameczek powstały nieopodal puszczy, obfitującej w dziką zwierzynę i ptactwo, posiadał wiele cech myśliwskiej rezydencji. Dla człowieka pasjonującego się polowaniem była to prawdziwa zielona enklawa o wyjątkowych walorach. Zamek otulony lasem stanowił miejsce spotkań wielu ważnych postaci i arystokratów, którzy chętnie przybywali tu w celach towarzyskich. W trakcie wspólnego tropienia zwierzyny i konnych przejażdżek, często toczyły się ważne rozmowy, jakie owocowały zawiązywaniem sojuszy, pogłębianiem więzi i prowadzeniem dialogów, dzięki którym strony dochodziły do konsensusu. Istotna z historycznego punktu widzenia wydaje się również tradycja i kultura polowań, pamiętajmy bowiem, że dawniej były one uważane za rozrywkę elit.
Zameczek myśliwski określany jako Jagdschloss wzniósł Oliwer Pavelt architekt pszczyński. Pragnął on stworzyć wyjątkową leśną rezydencję Hochbergów, którzy w sposób szczególny umiłowali sobie polowania.
Warto podkreślić, iż powstały w 1861 roku zameczek Promnice stanowił centralną część zespołu budowli, wśród których można wymienić: leśniczówkę, wozownię i stajnie.
POŻAR, ODBUDOWA I BEZCENNE RYSUNKI
W niezmienionej formie Zamek Myśliwski Promnice stał w leśnej puszczy przez sześć lat, po czym w niewyjaśnionych jak dotąd okolicznościach spłonął w pożarze. Ogień strawił w ten czas niemalże cały budynek. Zamek został jednak sprawnie odbudowany w oparciu o rysunki mistrza ciesielskiego Assera i Pavelta, jakie okazały się być niezbędne przy rekonstrukcji budowli. Dzięki misternej pracy mistrza stolarki, jakim był Friedrich Rehorst na podstawie dostarczonych rysunków udało się odbudować drewniane elementy tworzące stolarkę wnętrza, natomiast rzeźbiarz Plischke przyczynił się do postawienia nowych elementów z kamienia.
W tym czasie powstała również odlana z cynku figura przedstawiająca Świętego Huberta – patrona myśliwych. Najpewniej czyniąc pochlebstwo, rzeźbiarz nadał świętemu nieco odmienny wizerunek, sprawiając, iż owa figura przypominała Księcia Hansa Heinricha XI von Hochberga.
Stworzona przez Jana Jande figura podobna jest do Księcia Pszczyńskiego. Autor przedstawił postać świętego z jeleniem, odzianą w tunikę, z narzuconą na grzbiet niedźwiedzią skórą i z zawieszoną na ramieniu torbą wraz z łukiem.
KSIĄŻĘCA PASJA A STYL ARCHITEKTONICZNY ZAMECZKU PROMNICE
Pomimo, iż bieg historii i upływający czas miały olbrzymi wpływ na obecny wygląd zamku, to w dalszym ciągu jego bryła architektoniczna przykuwa uwagę wielu osób.
Obecna postać zamku, jest wynikiem rozbudowy, jaką możemy podzielić na dwa etapy – pierwszy mający miejsce w 1861 roku i drugi, przypadający na 1868 rok, będący konsekwencją pożaru, który w 1867 roku strawił budynek.
Istnieją historyczne doniesienia jakie głoszą, że odbudowę zamku przeprowadzono za 3600 marek płaconych w złocie.
Pierwotnie zamek miał typowo myśliwski charakter, a we wnętrzach znajdowało się mnóstwo akcentów wskazujących na fascynację myślistwem. Wszystkie pomieszczenia były spójne stylistycznie i nawiązywały klimatem do odbywających się polowań. Ściany zdobiły głowy jeleni z rozłożystymi, ogromnymi porożami, które definiowały, w jakim celu zamek powstał. Nadawały tym samym podniosły, majestatyczny klimat. Zasada spójności nie obowiązywała natomiast w przypadku stylu budowlanego czy stosowanych materiałów. To co rzucało się w oczy to kompilacja styli budowlanych, czyli połączenie różnych rozwiązań architektonicznych, typowych dla myśliwskich rezydencji.
Wyraźnym elementem była także wieża obserwacyjna, pozwalająca na wypatrywanie zwierzyny łownej, reprezentacyjny hol oraz przestronna jadalnia, w której zapewne niejednokrotnie odbywały się długie biesiady, w trakcie których ucztowano przy suto zastawionym stole. Cechą typową dla myśliwskich rezydencji było także zastosowanie drewna, jako materiału konstrukcyjnego.
KONDYGNACJE ZAMKU VS DRABINA SPOŁECZNA
Powszechnie uznanym symbolem hierarchii społecznej jest drabina. Przyjmuje się, że na wyższych szczeblach zasiadają wyżej ustawione osoby, które znalazły się tam ze względu na swoje urodzenie, status społeczny, majątek czy posiadane umiejętności. W przypadku kondygnacji budowli zamku myśliwskiego obowiązywała zasada odwrotna – dół należał do Państwa, piętro zajmowane było przez gości i dzieci, natomiast najwyższa kondygnacja, czyli poddasze zostało oddane pod użytek służbie. Ten układ dowodzi, jak istotna z praktycznego punktu widzenia była organizacja przestrzeni i jej podział. Mimo zasad, jakie królowały na dworach, życie na zamku myśliwskim nie podlegało rygorystycznej dworskiej etykiecie. Panowała tutaj znacznie większa swoboda, która sprzyjała odpoczynkowi, polowaniom… Sprawiało to, że rodzina książęca i zaproszeni na zamek goście mogli cieszyć się rekreacyjnym pobytem.
URZEKAJĄCE WNĘTRZA I PIĘKNA FASADA
Budowla przyprawiała o zachwyt osoby, jakie gościły na zamku. Pod ogromnym wrażeniem była również księżna Daisy, czyli Maria Teresa Cornwalis West będąca żoną Jana Henryka XV . Po śmierci Hansa Heinricha XI ta nadobna dama wprowadziła kilka zmian w kolorystyce wnętrz. Kosmetyczne zmiany sprawiły, iż pomieszczenia stały się niezwykle wytworne i zyskały na lekkości. Odtąd ściany pomalowane były delikatnymi kolorami, a meble miały jasne obicia. Dzięki temu kameralna przestrzeń zamkowa stała się znacznie bardziej świetlista i otwarta. Do zameczku dotarł również duch nowych czasów, ponieważ zdecydowano się na instalację elektryczną i zamontowanie maleńkiej windy, służącej do transportu potraw. Wszystkie wnętrza stały się bogatsze i o wiele bardziej kunsztowne niż miało to miejsce dotychczas.
Obecnie we wnętrzach zachowana została dekoracja ścian, a także sufity i oryginalne, misternie wykonane witraże. Wchodząc do zameczku widzimy imponujący westybul, który już od progu zachęca, by wejść do środka i udać się na górę paradnymi, krętymi schodami. Na parterze mieści się również salon dla myśliwych, gdzie stoi piękny neogotycki kominek, a charakter tego miejsca podkreślają myśliwskie trofea. To wszystko sprawia, iż będąc w zameczku mamy wrażenie, jakbyśmy przenieśli się w czasie…
Nie tylko wnętrza Myśliwskiego Zameczku Promnice budzą podziw. Równie interesująca jest sama elewacja i była budynku. Ma ona nieregularny kształt i posiada liczne architektoniczne zdobienia charakterystyczne dla stylu myśliwskiego. Uroku nadają również niesamowite wykusze i czarowna pięcioosiowa fasada z centralnie umieszczonym wejściem, jakie po bokach zwieńczają dwie maleńkie wieżyczki. Zdecydowanie dominującym elementem jest wieża znajdująca się w północno-zachodnim narożniku budynku, która niegdyś stanowiła punkt obserwacyjny.
Wszystkie elementy wystroju nawiązujące do tradycji rycerskiej powodują, że usytuowana w lesie rezydencja prezentuje się niczym okazała myśliwska siedziba.
PRZEWROTNOŚĆ LOSU
Historia nie była łaskawa dla zamku, ponieważ w późniejszych latach przechodził on z rąk do rąk. W 1934 roku przeprowadzono licytację pięknego wyposażenia zamku w Pszczynie oraz zameczku Promnice. W tym czasie obiekt trafił we władanie Zarządu Przymusowego. Na szczęście nietrwało to długo, ponieważ już po roku własność wróciła do Hochbergów. Była nią do momentu, gdy 1938 roku przekazano zameczek myśliwski na poczet państwa, jako opłatę spadkową, którą musieli uiścić synowie zmarłego Hansa Heinricha XV, by możliwe było odziedziczenie spadku po ojcu. Po ustaniu wojennej zawieruchy administratorem Myśliwskiego Zameczku Promnice był Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych w Katowicach. Budynek był zarządzany w ten sposób do momentu, aż w późniejszym czasie opiekę nad nim roztoczył resort górnictwa.
W 2003 roku myśliwski zameczek stał się własnością Skarbu Państwa, a obecnie jest obiektem przynależnym do Muzeum Zamkowego w Pszczynie.
GOŚCIE PODEJMOWANI NA ZAMKU
Skoro kiedyś zameczek myśliwski był tak istotnym punktem towarzyskich spotkań, to czy jest nim również obecnie?
Jak wiadomo, Zameczek Myśliwski Promnice powstał z myślą o najznakomitszych postaciach. Świadczy o tym fakt, iż niegdyś gościły tutaj ważne osobistości, wśród których znalazł się: Wilhelm I Friedrich Ludwig von Hohenzollern – król Prus i Wilhelm II – cesarz Niemiec. Również współcześnie Zameczek Myśliwski Promnice odwiedzili prezydenci Polski, Węgier, Czech i Słowacji, co oznacza, iż miejsce to nie straciło na swej atrakcyjności i w dalszym ciągu może stanowić punkt spotkań. Warto je odwiedzić, by poczuć choć na chwilę ten niezwykły klimat, zetknąć się z ciekawą historią i obcować z pięknem okolicznej przyrody. Jest to jeden z najcenniejszych zabytków prezentujący styl neogotycki, który powinien zobaczyć każdy miłośnik historii tego regionu.
*Zdjęcia zamieszczone we wpisie pochodzą ze stron:
http://www.zamek-promnice.pl/o_promnicach/galeria_zdjec
By Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=28242135
By Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=28242143
By Brücke-Osteuropa – Praca własna, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8755777
